Kanał Augustowski – jak działa?

Kanał Augustowski to arcydzieło XIX-wiecznej sztuki inżynieryjnej. Zbudowany prawie 200 lat temu – pomiędzy 1823 a 1838 rokiem, do dzisiaj zachwyca zarówno miłośników techniki, jak i poszukiwaczy pięknej przyrody i wspaniałych krajobrazów.

Płynąc kanałem pośród pięknych augustowskich lasów zapewne niewielu z Was zastanawia się nad tym, jak kanał działa… i skąd bierze się woda potrzebna do jego funkcjonowania. Postaram się pokrótce wyjaśnić o co dokładnie chodzi.

26 metrów różnicy

Jak zapewne wiecie, różnica poziomów między krańcowymi punktami kanału wynosi 26 metrów. Co ciekawe jednak, łączna suma wysokości śluz to aż 56 metrów. Płynąc w kierunku wschodnim, początkowo śluzujemy się „pod górę” – na odcinku od Biebrzy do Augustowa (Swoboda) różnica poziomów wynosi 15 metrów. Pomiędzy Swobodą a kolejną śluzą – Gorczyca w miejscowości Płaska – płyniemy najwyżej położonym odcinkiem kanału. Dalej na wschód, od śluzy Gorczyca aż do Niemna – różnica poziomów wynosi 41 metrów „w dół”. Łatwo policzyć, iż wschodni koniec całej drogi wodnej jest położony o 26 metrów niżej od zachodniego.

Łącznik z jeziorem Serwy

Przyjrzyjmy się zatem teraz dokładniej najwyżej położonemu odcinkowi, pomiędzy śluzami Gorczyca, a Swoboda. Jeśli spojrzymy dokładnie na mapę, odnajdziemy tam jeszcze nietypowy przekop. Kajakarze korzystają z niego często – łączy jezioro Serwy z właściwym Kanałem Augustowskim. Dzięki niemu można przedostać się na Serwy i „domknąć” pętle szlakiem Czarnej Hańczy do jeziora Wigry. Okazuje się jednak, że ten krótki przekop i samo jezioro Serwy ma fundamentalne znaczenie dla całego układu wodnego kanału. Zasila bowiem w wodę całość w wodę – a przede wszystkim wschodni jego odcinek. Aby zrozumieć dlaczego tak się dzieje – zacznijmy od wyjaśnienia zasady działania śluzy.

Jak działa śluza?

Jeśli przyjrzycie się dokładnie każdej ze śluz – zobaczycie, że składa się ona zawsze z trzech elementów:

• właściwej komory śluzy (albo kilku komór), z obu stron zamykanej ciężkimi wrotami z klapami, które pozwalają sterować przepływem wody
• obok śluzy, w niewielkiej odległosci, znajduje się niewielki jaz. Pozwala on spiętrzyć wodę na potrzeby zasilania śluzy, a jednocześnie pozbyć się jej nadmiaru – zbyt wysoki poziom wody mógłby przecież zniszczyć albo zalać śluzę.
• stąd też – przed każdą śluzą znajdziecie niewielki staw – śluza jest przecież tak naprawdę niewielką zaporą wodną.

Każda operacja śluzowania „w dół” wymaga zatem napełnienia śluzy wodą od strony stawu (wyższego poziomu), a następnie opróżnienia jej przez wrota z drugiej strony. Jeśli płyniemy „w górę” oczywiście czynności wykonywane są w odwrotnej kolejności.

Serwus Serwy!

Łatwo zauważyć, że funkcjonowanie systemu śluz wymaga ciągłego zasilania w wodę, począwszy od najwyższego punktu. I tu docieramy do sedna. To właśnie Serwy są źródłem wody dla Kanału Augustowskiego! Przede wszystkim oczywiście dotyczy to nabliższych odcinków. Na zachód w zasilaniu „pomagają” jeziora w okolicy Augustowa, a na wschodzie – oczywiście rzeka Czarna Hańcza!

A zatem jeśli płynąc – wydawałoby się – stojącą wodą Kanału zauważycie niewielki prąd – nie dziwcie się. Tak naprawdę woda w kanale ciągle „spływa” poprzez system jazów i śluz w kierunku niżej położonych odcinków. A wyżej położone zbiorniki, nieustannie zasilają ją w wodę.

A jeśli chcielibyście samodzielnie przepłynąć Kanałem i przez kilka śluz… zapraszamy na spływ Czarną Hańczą! Mamy dla Was mobilny przewodnik, który szczegółowo opowie Wam o tym, co spotkacie na trasie. A gdybyście szukali kajaków – zapraszamy do Hobbita, z którym od 15 lat niezmiennie przemierzamy tę przepiękną rzekę.